مفاهیم: ارگونومی (Ergonomics) چیست؟
زندگی > سلامت - همشهری آنلاین- فتانه انفرادی:
دانش ارگونومی
(Ergonomics) به انسان این امکان را می‌دهد تا بتواند
به بهترین نحو در شرایط مختلف و با ابزار و امکانات محیطی کار کند.
امروزه ارگونومی به طراحی وسایل و سیستم‌هایی می‌انجامد
که به افزایش و بهبود سلامت روانی و کارآمدی بیشتر انسان، منجر میشود.
تعاریف متعددی از ارگونومی ارائه شده است اما در
همه این تعاریف، هدف اساسی از این علم، بهبود بخشیدن به نحوه کار، روش‌ها و وسایل کار
و انطباق بخشیدن آنها با خصوصیات جسمی و روانی انسان، اعلام شده است. بخشی از این تعاریف
را مرور می‌کنیم.
*تعاریف متعدد از ارگونومی
علم تطابق انسان و محیط کار
خلاصه‌ترین تعریف برای ارگونومی علم تطابق انسان
و محیط کار باشد. ارگونومی، کوششی است درجهت تناسب کار با انسان.
ارگونومی، رشته‌ای از علوم است که با به دست‌آوردن
بهترین رابطه میان کارگران و محیط‌کاری‌شان، مرتبط است.
قانون و قاعده در کار
ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی از دو کلمه
یونانی «Ergo» به معنی
کار و «Nomos» به معنی
قانون و قاعده گرفته شده و در لغت به معنای قانون و قاعده کار است.ارگونومی ظرفیت‌ها
و توانمندی‌های انسان را بررسی می‌کند و سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل،
فراورده‌ها، محیط‌های کار و تجهیزات به کار می‌بندد.
طراحی محیط کار مناسب برای افراد
ارگونومی، دانش بکار بردن اطلاعات علمی موجود دربارۀ
انسان (و روش‌های علمی تولید چنین اطلاعاتی) در طراحی محیط کار است.
پیشگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از کار
ارگونومی، دانشی چند رشته‌ای است که اطلاعات مربوط
به ظرفیت‌های هر انسان (توانایی‌ها، محدودیت‌ها و ظرفیت‌های فیزیکی و روانی) را گردآوری
کرده و آنها را در طراحی مشاغل، محصولات، سیستم‌های در ارتباط با انسان، مکان‌های کار
و تجهیزات، با هدف پیشگیری از بروز مسائل و مشکلات و آسیب‌های مربوط به سلامت و بهبود
و بهینه‌سازی کارایی، بهره‌وری و کیفیت به کار می‌برد.
ارزیابی قابلیت‌ها و محدودیت‌های ناشی از کار
ارگونومی با ارزیابی قابلیت‌ها و محدودیت‌های انسان
(بیومکانیک و آنتروپومتری)، استرس‌های کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)،
نیروهای استاتیک و دینامیک روی بدن انسان (بیومکانیک)، احتیاط (روانشناسی صنعتی)، خستگی
(فیزیولوژی کار و روانشناسی صنعتی)، طراحی و آموزش و طراحی ایستگاه کاری و ابزارها
(آنتروپومتری و مهندسی)، سر و کار دارد.
بهترین رابطه میان کارگر و محیط کارش
ارگونومی به‌عنوان رشته‌ای از علوم که با به دست‌آوردن
بهترین رابطه میان کارگران و محیط‌کاری‌شان، مرتبط است، تعریف میشود. رگونومی، عبارت
است از دانش بکار بردن اطلاعات علمی موجود دربارۀ انسان (و روش های علمی تولید چنین
اطلاعاتی) در طراحی محیط کار.
کاهش میزان استرس‌های جسمی و روحی در حین کار
یکی از اصول ساده ارگونومی، می‌گوید: تمام فعالیت‌ها
در محیط کار باید به‌گونه‌ای انجام گیرد که سبب کاهش میزان استرس‌های جسمی و روحی و
روانی شود. اگر این استرس‌ها در محیط کاری بیش از اندازه باشد و از حد عادی خود تجاوز
کند نتایج نامطلوبی نظیر اشتباهات کاری، ایجاد حوادث و کاهش سلامت جسمی و روانی افراد
خواهد داشت.
افزایش بهره وری و کارایی در کار
با رعایت اصول ارگونومی، فشار کار و خستگی‌های بی‌مورد
کاهش می‌یابد و کارایی افزایش پیدا می‌کند.ارگونومی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان
را بررسی می‌کند و سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل، فراورده‌ها، محیط‌های
کار و تجهیزات به کار می‌بندد.ارگونومی یعنی، طراحی درست و مناسب مشاغل، تجهیزات و
محیط کار، بالارفتن سطح ایمنی، بهداشت، تطبیق کار با کارگر و در نهایت رضایت شغلی و
بهبود بهره‌وری.
مهندسی عوامل انسانی
ارگونومی شاخه ای از علم است که با درک اصولی از
تعامل بین انسان و عناصر دیگر سیستم، روش‌های عملی مناسب را در فرضیه‌های متفاوت بررسی
می کند و به عنوان مهندسی عوامل انسانی برای سلامتی و بهبود شریط انسان راه حل ارائه
می‌دهد.
طراحی مناسب محیط و محصولات با کاربران
ارگونومی علم طراحی سازگار محیط و محصولات با کاربران
است. لغت ارگونومیک از لغات یونانی «ارگون» به معنای «کار» و «نوموس» به معنای «قانون»
گرفته شده است و اصطلاحا به معنی انطباق کار برای افراد، از طریق طراحی وظیفه و روش‌ها
و نیز انطباق افراد با کار از طریق استفاده مناسب از چیدن روش‌های صحیح است.
نکات قابل تامل دیگر درباره اهمیت ارگونومی
باید توجه داشت که آنچه برای یک نفر مناسب است می‌تواند
برای دیگری مناسب نباشد. بنابراین روش‌های مجزا باید مدنظر قرار گیرند. ارگونومیک در
نظر اول ممکن است آگاهی و علم جلوگیری از صدمات و ناراحتی‌های پیش بینی نشده معنی شود
در حالی که موضوع اصلی آن پیش از بررسی وقوع ضایعه ای، تقویت راحتی و روانی عملکرد
است. باید دانست که انسان‌ها دارای محدودیت هستند و برای اینکه بتوان با وجود محدویت‌ها
فعالیت مناسبی داشت، شرایط محیط باید به گونه ای مناسب طراحی شود.
ارگونومی، سبب برخورداری از تندرستی، تقویت توانایی‌های
بدن، بالا بردن راندمان فعالیت و رهایی از عوارضی همچون استرس، چاقی، چشم درد، درد
پشت و درد گردن و یا بیماری‌هایی که از صدمات کشش متمادی به وجود می‌آیند. یافتن روش‌هایی
برای درست انجام دادن کارهای تکراری و یا سنگین از دیگر اهداف ارگونومی است.
حوزه‌های اصلی مرتبط
حوزه‌های اصلی مرتبط با ارگونومیک عبارتند از: اطلاعات،
استنباط و ادراک، روش های کنترل، طراحی مکان کار و مهارت های شغلی،تحلیل وظیفه، بررسی
زمان و تحرک و راحتی کاربر.
معیار شاخص در سلامت محیط کار
گفته میشود، طی 20 سال گذشته صدمات ارگونومیکی
به عنوان شاخص بزرگی در سلامت محل کار شناخته شده است و یک دوم تمام صدمات و بیماری‌های
شغلی ناشی از فعالیت سنگین و یا حرکت متمادی است. مطالعات نشان می‌دهد که با در نظر
گرفتن مسائل ارگونومیک می‌توان از صدمات ناشی از فعالیت و هزینه‌های بسیار زیاد مرتبط
بر آن کاست.
در اداراتی که از موارد و مسائل ارگونومیک تبعیت
می‌کنند، دستورالعمل‌های ارگونومیکی مخصوص محل کار برای طراحی محیط کاری ارگونومیکی
به کار گرفته می‌شوند. صندلی‌های ارگونومیک که کاملا قابل تنظیم باشد برای هر کارمند
تهیه می‌شوند و جاپائی‌های ارگونومیک مناسب در صورت لزوم وجود خواهند داشت.
نورپردازی به گونه ای است که لامپ‌های موجود باعث
خیرگی مستقیم و یا غیرمستقیم چشم کارمندان نمی‌شود.
صفحه نمایش‌ها و نگه دارنده‌های اسناد، بگونه ای طراحی شوند که کارکنان خط مستقیمی برای
میدان دید خود داشته باشند.
موس‌های ارگونومیکی، کیبوردهای ارگونومیکی، لوازم
اداری ارگونومیکی و کاملا قابل تنظیم، کارمندان را در خط وضعیت طبیعی قرار داده و در
نتیجه صدمات کاری (عضلانی اسکلتی) ناشی از عدم لحاظ موارد ارگونومیک را از بین می‌برند.
این هم مهم است که بدانیم: مهندسی ارگونومیک، شغلی است که با بررسی تغییرات
فیزیکی، اختلالات عضلانی اسکلتی را کاهش می‌دهد.
.jpg)