ایران

اینجا ایران است (107)

آیین پولکه گردانی در شهرستان عجب شیر در روستای شیشوان واقع در استان آذربایجان شرقی. آیین پولکه گردانی، یکی از مراسم های باشکوهی است که قدمت آن به دوران صفویه بر می گردد. در این آیین شعله های آتش در آسمان و تاریکی شب می چرخند، صدای طبل، دهل و عزادارانی که نام حسین را فریاد می زنند، همه یاد آور به آتش کشیده شدن خیمه های به جا مانده از کاروان امام حسین است. شب عاشورا که می رسد، مردمان روستای شیشوانِ عجب شیر، در میدان اصلی شهر، پوکله را که توری از پارچه است به نفت آغشته می کنند.

تصویری از آیین بزرگ نخل برداری ظهر عاشورا در یزد. نخل، که نشانی از پیکر سیدالشهدا است و در زیر آن چوب هایی افقی برای حمل قرار داده شده، در صبح هشتم محرم و طی مراسمی خاص، توسط خدام حسینه ها، با پارچه ای سیاه رنگ پوشیده می شود. علاوه بر پارچه سیاه رنگی که نماد پارچه سیاه روی پیکر است و کل سازه را پوشانده، تزئینات دیگری هم بر روی نخل قرار می گیرد که هریک نشان و نمادی از حادثه و یا شخصی در واقعه کربلا هستند. سرو نخل نمادی از قد و قامت رشید حضرت علی اکبر (ع) است که بر خاک افتاد. آیینه نشانی از نورِ وجود مبارکِ امام حسین است که چشم حاجتمندان بسیاری امیدوار به آن است. خنجر، نیزه و شمشیر نشانی از تیر و نیزه هایی هستند که بر بدن پاک امام حسین وارد شدند. پارچه های زینتی و ابریشمی، نمادی از حجله حضرت قاسم، شهید جوان کربلاست و زنگ ها نمادی از زنگ های کاوان امام حسین اند. گفتنی است که نخل برداری، به عنوان یکی از فرهنگ های ملی، در فهرست آثار معنوی سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

آیین سنتی گِل مالی روز عاشورا در لرستان. از قدیم مردم، در سوگ قهرمانان، جوانان و پهلوانان خود، گِل بر سر و روی خود می مالیدند. پس از اسلام و حادثه عاشورا اما، این نوع از عزاداری برای سید الشهدا انجام گرفت. خاکِ تمیز و الک شده، به همراه خاکِ متبرک کربلا، در حوضچه هایی که با گِل ساخته شده ریخته می شود و با گلاب های نذری مردم و آب مخلوط. در نزدیکی آن هم آتشی کوچکی با هیزم فراهم می شود برای خشک شدن افراد. نیمه شب که می رسد، عزادارانی که نذر دارند، به خیابان ها می آیند و به نزدیک ترین هیاتی که تدارک آیین گِل مالی را دیده است می روند. زیر لب ذکر می گویند و گِل را بر سر و صورت، دو کتف و یا تمام لباس های خود می زنند و اصطلاحا به گل می افتند. آفتاب در می آید، آن ها نیز در دسته های چند نفره در کوچه و خیابان نوحه می خوانند و سینه می زنند. مردم نیز با صدای آن ها بیدار می شوند و آماده برای این روز.

عکس از سپهر ابطحی

آیین عزاداری زنان در آستانه اشرفیه. می گویند بعد از واقعه خونین عاشورا، زنان قبیله بنی اسد، برای دفن کشته شدگان کربلا به کمک آمدند و امروز پس از گذشت قرن ها، زنان آستان اشرفیه در حالی که حجاب کامل دارند و صورت خودشان را پوشانده اند، در روز یازدهم محرم، برای عزاداری به خیابان ها و امامزاده می آیند. سینه می زنند، اشک می ریزند، گاهی بیل به همراه خودشان دارند به یاد زنانی که شهدا را دفن کردند، یا ساقه برنجی که به نشانه عزا بر سر و صورتشان می زنند. این مراسم یازدهم محرم آغاز می شود و تا هفت روز بعد از واقعه کربلا حتی ادامه دارد. درست همان روزهایی که هیات ها خالی می شوند و عزاداری های پر شور پایان می یابد، بعد از مردان و دسته های بزرگ، حالا نوبت زنان است که عزاداری امام حسین را ادامه دهند.

آیین مشعل گردانی در دولت‌آبادِ شهر ری در عاشورا. در روز اولین از محرم، مردمان دولت آباد شهر ری، مشعل های چوبی بر روی علم قرار می دهند تا عزاداران آن ها را بر دوش گذاشته و در خیابان ها برچرخانند. صدای یا حسین نیز قوتشان می شوند و ایمن آن ها از این آتش سوزانندهو به خیابان می روند تا رسیدن محرم را اعلام کنند. روز هشتم محرم نیز به همین صورت می گذرد زیرا لشکر امام حسین وارد کربلا شده و روز عاشورا نزدیک است. آیین مشعل گردانی که اعراب بیشتر آن را اجرا می کنند و قدمتی در حدود 500 سال دارد، علاوه بر شهر ری، در قم، اردکان و یزد نیز برگزار می شود.