زبان

خلاصه کتاب "درآمدی بر روانشناسی زبان"  دکتر ضیا حسینی

 نویسنده : مهدی سعیدی

فصل پنجم: روانشناسی و زبان

هدف از روانشناسی زبان مرتبط با دو مهارت شنیدن و سخن گفتن است در راستای سه هدف کلی زیر:

1-     انسان چگونه میشنود، درک میکند و به خاطر میسپارد؟

2-     چگونه گفته هایش را بیان میکند؟

3-     کودک برا یادگیری گفتگو (تولید گفتاری + درک شنیداری) چه مسیری را طی میکند؟

درک رابطه ساختار زبان و چگونگی پردازش گفتگو

برای ساختار یک جمله سه نکته باید لحاظ شود:

1-     ساختار = نقش زبان

2-     نقش = توصیف مفهومی که جمله قرار است انتقال دهد و به ساختار وابسته است.

3-     فرآیند= توصیف ابزار ها ، مواد لازم و فعل و انفعالات ذهنی که انسان برای تولید و درک گفتار بکار میبرد.

به این مثال توجه کنید:

سربازان جوان تازه نفس ارتش صدام را شکست دادند.

جمله فوق چهار نکته را بیان میکند که به آنها گزاره Preposition  گوییم. گزاره یک واحد معنایی است. گزاره های این جمله عبارتند از: سربازان جوان بودند – سربازان تازه نفس بودند – ارتش متعلق به صدام بود – سربازان این ارتش را شکست دادند.

هر گزاره دارای یک واحد فعلی و یک یا چند اسم است که یک رفتار یا حالت ساده مربوط به واحد فعلی خود را توصیف میکند.

با توجه به مطالب فوق پس میتوان نتیجه گرفت که سخن گفتن یعنی مفهوم را به آوا تبدیل کردن به بیان دیگر ژرف ساخت را به روساخت تبدیل کردن را گفتار گویند.

اگر ترتیب گزاره ها در جمله تغییر کند میتواند باعث تفاوت معنی گردد. به مثال بالا با ترتیب دیگر گزاره ها توجه کنید:

سربازان تازه نفسی که ارتش صدام را شکست دادند جوان بودند.

ترکیب گزاره ها در زبان بر اساس قواعد منظم زبانها و برای رعایت اصل اختصار در زبان است.

ترکیب گزاره ها از طرق زیر انجام میگیرد:

همپایه سازی Coordination: مفاهیم را به هم وصل میکند --- سربازان جوان و ارتش متعلق به صدام بود

موصول سازی Relativization: مفاهیم را توصیف میکند ----- سربازان تازه نفس جوان بودند

متمم سازی Complementization: مفاهیم را جایگزین میکند--- اینکه مریم در مهمانی شرکت کرد کار خوبی بود

جمله مبهم Ambiguous: جمله ها به واسطه ترکیب گزاره ها و کوتاه سازی روساخت مبهم میشوند.

نقش زبان: نقش اساسی زبان ارتباط است بر پایه سه عنصر گوینده، شنونده و نظام نشانه ای زبان. اما نقشهای اصلی زبان عبارتند از:

1-     کنش کلامی speech act: گوینده میخواهد نیتی را از طریق گفتارش به شنونده منتقل سازد.

2-     محتوای گزاره ای Propositional Content: گفتار گوینده میبایستی انتقال دهنده تفکر شنونده درباره موضوع باشد.

3-     ساخت درونمایه ای Thematic Structure : گوینده در زمان ایجاد ارتباط باید تصویری از ذهنیت شنونده داشته باشد.

ساخت درونمایه ای دارای سه نقش است:

-         اطلاعات قدیم و جدید: گوینده جمله خود را متناسب دانش شنونده بیان میکند.

-         مبتدا و خبر : قبل از مراجعه به دانش زبانی خود انسان تصمیم میگیرد که در باره چه چیز و چه کس سخن بگوید.

-         زمینه و نکته افزوده: زمینه برای آماده سازی شنونده و در جریان قرار دادن وی بیان میشود و نکته افزوده آن مطلبی است که قرار است انتقال یابد.

خیلی دیر فهمیدم که رامین مرا دوست دارد. ( خیلی دیر فهمیدم : زمینه    --    رامین مرا دوست دارد: نکته افزوده)

پردازش زبان

به این جمله دقت کنید:  رامین درخت را برید

این جمله به لحاظ ساختار شامل مبتدا ، خبر ، مفعول بی واسطه ، اسم ، فعل و گزاره است. و از لحاظ نقش دارای کنش کلامی مربوط به بیان حقیقت در حالت اخباری است.

فعالیتهای ذهنی دو گونه بررسی میشوند : 1) از طریق پاسخهایی که در شرایط ویژه بدست می آید

2) مدت زمان دریافت این پاسخها

زمان پاسخ دادن نشانگر فعالیتی است که ذهن برای تولید یا درک گفتار هزینه میکند.