اجتماعی
گزارش نشست مبارزه با کار کودک در خانه هنرمندان
در تهران کودکان را به بردگی می‌برند
روز شنبه نشست تخصصی مبارزه با کار کودک در خانه هنرمندان تهران برگزار شد. در این نشست فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران، از مساله تکان‌دهنده به «بردگی» بردن کودکان در تهران خبر داد.
فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران، از «بردگی» کودکان در تهران و استفاده از آنها برای حمل مواد مخدر خبر داد.
«اگرچه زباله گردی جزو مشاغل سخت برای کودکان محسوب می‌شود، اما اشکال دیگری از کار کودکان وجود دارد که کمتر از آن صحبت می شود؛ با ورود به شورای شهر چیزهایی در سطح شهر دیدم که می توان آن را بردگی بچه‌ها نامید. بچه ها به بردگی برده می‌شوند و از آنها برای نفع مادی و اقتصادی، بهره کشی می‌شود. کودکان به فروش می‌رسند، قاچاق می‌شوند، اجاره داده می‌شوند و در حمل مواد مخدر مورد استفاده قرار می‌گیرند. سرنوشت این کودکان، اعدام در سنین اوایل جوانی است».
چرا کار کودکان به وجود آمده و میزان آن رو به گسترش است
«ماده ۷۹ قانون کار، به کار گماردن افراد زیر ۱۵ سال را ممنوع کرده است، اما سه استثناء دارد که دست همه را بسته است و باید حل شود؛ نخست اینکه کارگران کارگاه‌های خانوادگی از شمول این ماده قانونی خارج شده است. دوم کارگاه‌های با حداکثر ۵ کارگر است که مشمول این قانون نمی‌شوند، و سوم امکان به کارگیری کارگران ۱۵ تا ۱۸ سال است که کارگران نوجوان خوانده می‌شوند. این سه استثناء باعث می‌شود کودکان در معرض استثمار قرار بگیرند».
دانشور یکی از دلایل روند رو به رشد این پدیده را عدم وجود اسناد بالادستی در این زمینه دانست. به گفته وی، در برنامه توسعه اول تا ششم توجهی به وضعیت این کودکان، کودکان بدسرپرست و «مسائل انسانی» نشده است.
اصل ۲۹ قانون اساسی
«طبق اصل ۲۹ قانون اساسی آحاد ملت باید از رفاه و تامین اجتماعی برخوردار باشند و تحقق بخشیدن به این موضوع وظیفه دولت است. اهداف انقلابیون برقراری عدالت اجتماعی بود. نهادهایی حمایتی خارج از سه قوه تعریف شده‌اند، مثل کمیته امداد و بنیاد مستضعفان، که در چارچوب دولت نمی‌گنجند و بر اساس اصل ۲۹ موظف نیستند. دولت نهم وزارت رفاه را که تنها هفت ماه از حیات آن می گذشت، با وزارتخانه‌های کار و تعاون ادغام کرد و عملا تمام مسائل اجتماعی کشور در یک معاونت اجتماعی وزارت جدید خلاصه شد. سازمان مدیریت را که مغز کشور بود نیز منحل کردند».
دولت و شهرداری در حوزه کار کودک رفوزه هستند
دولت روحانی و شهرداری تهران : «بی اعتقادی به تخصص گرایی»
«متخصص اقتصادی، متولی مسائل اجتماعی کشور شده است و تا بفهمد آسیب اجتماعی و کودک کار چیست، وقتش تمام شده است. عین همین اتفاق در شهرداری هم رخ می‌دهد. آیا کشور ما این قدر بدبخت است که دانشمند مسائل اجتماعی نداشته باشیم؟ چرا مثلا فردی با لیسانس هنرپیشگی مسئول اداره سازمان خدمات اجتماعی شهرداری می‌شود؟ متاسفانه در تصمیم گیری‌ها، هیچ جایی به سازمان‌های مردم نهاد نمی‌دهیم. تمام تصمیمات منهای فعالین اجتماعی و سازمان‌های مردم نهاد گرفته می‌شود و اینطور گرفتار می‌شویم. پذیرش وجود معضلات اجتماعی در کشور، کافی نیست؛ باید مساله را خوب فهم کرد تا بتوان به راهکارهای درست رسید. در قضیه کمپ شفق، در را به روی سازمان های مردم نهاد بستند و گفتند مسائل را حل می‌کنیم و اگر نکردیم استعفا می دهیم. نه مساله‌ای را حل کردند و نه استعفا دادند».
هیچ نهاد رسمی در زمینه کار کودک، نمره قبولی نمی گیرد
«دولت در حوزه کار کودک تقریبا هیچ کاری نمی‌کند و رفوزه است. اگر دولت نمره ۵ بگیرد، نمره شهرداری نیز بیشتر از ۹ نیست. دولت در طول سال فقط یک جلسه شورای کودک برگزار می‌کند. دو ساعت جلسه به چه دردی می‌خورد؟» وی در بخش دیگری از این نشست، به کارگیری کودکان توسط شرکت‌های پیمانکار طرف قرارداد با شهرداری را تایید کرد و گفت: «نظارت کافی بر کار این شرکت‌ها وجود ندارد. شورای شهر در این خصوص و همین طور نحوه برخورد با دستفروشان، مصوبه دارد اما اجرایی نمی شود».
نمایندگان مجلس به داد قوانین کودک برسند
«با این قوانین هیچکس نمی‌تواند کاری بکند. سازمان‌های مردم نهاد باید بتوانند مدعی کودکان بشوند و در دادگاه‌ها از حقوق آنها دفاع کنند. دولت باید به داد زیرساخت‌های کشور برسد، اما خوابیده است».
***
در این نشست همچنین بشیر احسانی، از طرف جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان، مقدمه‌ای بر بدترین اشکال کار کودک ارائه داد.
او بردگی، بندگی، کار اجباری، کارگری جنسی، فعالیت در گروه‌های مسلح و قاچاق مواد مخدر را جزو بدترین اشکال کار کودک دانست و از عدم حساسیت جنسی و جنسیتی لیست ارائه شده توسط دولت در خصوص مشاغل ممنوع برای کودکان انتقاد کرد. او دلایل بروز وضعیت موجود را نابودی بخش‌های تولیدی و افزایش بیکاری، خروج کارگاه‌های دارای کمتر از ۱۰ کارگر از شمول قانون کار، قوانینی مثل استاد شاگردی، گسترش اقتصاد غیررسمی، عدم آزادی برای ایجاد تشکل‌های کارگری و برخوردهای غیرانسانی با کارگران دانست.
***
لیلا ارشد، مدیر انجمن زنان سرزمین خورشید، به مساله سوء استفاده جنسی از کودکان پرداخت و حضور کودکان کار در کارگاه‌های پنهان، خیابان‌ها، زیر پل‌ها، زیرزمین‌ها و دیگر مناطق پنهان را موجب دامن زدن به این مساله دانست. او همچنین به عوامل تشدیدکننده سوء استفاده جنسی از کودکان اشاره کرد و از عدم وجود قوانین حمایتی در این زمینه انتقاد کرد. ارشد همچنین بخش‌هایی از سخنرانی‌اش را به بیان تجربیات عینی خود در این زمینه اختصاص داد.
***
هادی شریعتی، عضو انجمن فرهنگی درخت کوچک زندگی، به بیان نتایج طرحی پژوهشی در مورد کودکان زباله گرد پرداخت و به کارگیری کودکان توسط شرکت‌های پیمانکار شهرداری را نقض صریح مواد ۷۹، ۸۰، ۸۳ و ۸۴ قانون کار و همینطور ماده ۳۴ کنوانسیون حقوق کودک دانست.
«چه طور کودکان دستفروش در سطح خیابان‌ها دستگیر می شوند، اما در همین خیابان‌ها شاهد کودکان زباله گردی هستیم که با لباس فرم خیلی راحت در سطح شهر کار می‌کنند و کسی واکنشی به استخدام آنها نشان نمی‌دهد؟»
***
خجسته حسینی پور از راه افتادن موج کودکان زباله گرد از سالهای ۸۰-۱۳۷۹ سخن گفت؛ «سرمایه داران و پیمانکارها فهمیدند کودکان چه نیروی ارزان و بی ادعایی هستند و به همین دلیل از آنها در کارهای پر مشقت استفاده کردند. جمع آوری زباله در سراسر دنیا جزو مسئولیت شهرداری‌ها محسوب می شود. در اینجا شهرداری مسئولیت خودش را به پیمانکارها سپرده و به وظایفش عمل نمی‌کند. همینجا است که فاجعه آغاز شده و کودک وارد دنیای زباله می شود»
***
حسین جعفری، مدیرعامل سازماند پسماند شهرداری تهران، کار کودکان را برخلاف قانون دانست و به جرایم در نظر گرفته شده توسط شهرداری برای چنین تخلفاتی اشاره کرد.
«شهرداری تهران مراکز بازیافت دارد ولی نه شهرداری و نه پیمانکارهای شهرداری از کودکان زباله گرد استفاده نمی‌کنند. مراکز غیرمجاز بازیافت زباله نیز وجود دارند که زیر نظر شهرداری نیستند و از دیرباز مشغول فعالیت در این عرصه بوده‌اند.» وی یکی از راه‌های مقابله با استثمار کودکان زباله گرد را تفکیک زباله توسط شهروندان از درب منازل دانست.
***
حمید فراهانی، عضو انجمن یاری کودکان در معرض خطر، به استراتژی خصوصی سازی افسارگسیخته در کشور اشاره کرد و یادآوری کرد این استراتژی در شرایطی اتخاد شده که صندوق بین المللی پول خود به شکست سیاست‌های تعدیل ساختاری و خصوصی سازی اعتراف کرده است.