ایرانی‌ها افسرده شده‌اند
سارا غضنفری
وزیر بهداشت با نگرانی از جدی بودن بیماری‌های اعصاب و روان در کشور و پرهیز مردم و مسوولان از انکار این بیماری گفت: «اختلالات روان به معنای اضطراب، بدخوابی و افسردگی است که جامعه را در بر گرفته است.» این گفته‌های سیدحسن هاشمی در جلسه هم‌اندیشی با محوریت بررسی خودکشی‌های اخیر و افزایش بیماری‌های اعصاب و روان در کشور است که روز گذشته در ستاد وزارت بهداشت برگزار شد. در این جلسه که با حضور احمدعلی نوربالا مشاور وزیر بهداشت در امور سلامت روان، سیدکاظم ملکوتی رییس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی و دکتر احمد حاجبی رییس اداره سلامت روان وزارت بهداشت برگزار شد، به این موضوع اشاره شد که افسردگی در جامعه از ۵درصد به ۱۱درصد افزایش یافته است. وزیر بهداشت ضمن ابراز تاسف از وقوع خودکشی در کشور، از رسانه‌ها خواست تا به سلامت روان مردم توجه جدی داشته باشند چراکه مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد و گاهی اوقات مردم و مسوولان، آنرا انکار می‌کنند. هاشمی همچنین به سازمان بهزیستی اشاره کرد و گفت: «سازمان بهزیستی اگر کمک بیشتری از وزارت بهداشت می‌خواهد ما با افتخار در خدمت‌شان هستیم و بسیار از آمار آنها برای جلوگیری از مرگ بیش از چهار هزار نفر بر اثر خودکشی در سال 94 خوشحالیم. البته باید برای عدم‌پاسخنگویی به 50درصد از تماس‌های این سازمان فکری کرد و اگر دولت می‌تواند کاری انجام دهد دریغ نخواهد کرد.»
در همین زمینه و در رابطه با نقش سازمان بهزیستی در بحث اختلالات روانی، دکتر حبیب‌الله مسعودی‌فرید، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی و متخصص پزشکی اجتماعی در گفت‌وگو با «امید ایرانیان» می‌گوید: «در مسایل روانی و اجتماعی باید نگاه کل‌نگر داشته باشیم. علل مختلفی برای بروز و شیوع یک آسیب یا مشکل روانی وجود دارد. در اختلالات روانی و بخش افسردگی باید در نظر گرفت هر آسیب اجتماعی دلایل فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی دارد. یعنی اینکه نمی‌توان گفت دلیل مشکلات روانی فقط دلایل اقتصادی است. به‌طور مثال در کشوری مانند سوئد و نروژ افسردگی وجود دارد یا در مساله طلاق، آن کشورها از ایران آمار بسیار بالاتری دارند. شاید در نروژ نرخ طلاق دو برابر ایران است چون در آن کشورها دلایل خودش را دارد و در ایران هم دلایل خودش را دارد و نمی‌توان همه موارد را تک عاملی در نظر گرفت و گفت مشکل اقتصادی است. به‌طور مثال بگوییم وضعیت اقتصادی بعد از برجام بهتر می‌شود پس اختلال روانی کم بشود.» مسعودی‌فرید، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی تاکید می‌کند: «مهم این است که باید برنامه‌های جامع و کامل داشته باشیم. مثلا در حوزه سلامت روان می‌دانم در حدود دو سال است برنامه‌اش را وزارت بهداشت نوشته ولی در حوزه پیشگیری از اختلالات روانی و ارتقای سلامت روان باید بیش از این کار کنیم. یعنی آموزش مهارت‌های زندگی را که در ارتقای سلامت روان نقش دارد همه دانش‌آموزان و دانشجویان این دوره‌ها باید ببینند. این دوره‌ها می‌تواند از خودکشی که این روزها افزایش یافته پیشگیری کند. یعنی در مدیریت هیجانات که یکی از مهارت‌های زندگی است دانش‌آموزان به‌صورت عمقی یاد می‌گیرند اگر مشکلی پیش آمد بتوانند مدیریتش کنند که منجر به خودکشی نشود.»
غربالگری اختلالات روانی صورت بگیرد
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی، تاکید می‌کند: «موضوع دیگری که وجود دارد بحث غربالگری اختلالات روانی است. مثلا اگر ما افسردگی و اختلالات اضطرابی را به‌عنوان مهم‌ترین اختلالات روانی بتوانیم غربالگری کنیم بسیار مفید است. به‌طور مثال وقتی فردی خودکشی می‌کند، ممکن است خودکشی هم نکند اما افسردگی به‌قدری کارکرد این فرد را پایین می‌آورد که نهایتش این است که اقدام به خودکشی می‌کند. ولی آدمی که در کل افسرده است کارکردش پایین می‌آید حتی در مراقبت از خودش هم دچار مشکل می‌شود پس در نتیجه شناسایی به‌موقع و غربالگری مهم‌ترین اختلالات پزشکی هم اهمیت دارد. در حال حاضر در دنیا و علم روانشناسی اعلام می‌شود 50درصد اختلالات روانی زیر سن 14 سال شروع می‌شود و 75درصد اختلالات روانی زیر سن 24 سال رخ می‌دهد. این موضوع نشان می‌دهد باید در نظام سلامت و طرح تحول سلامت حتما موضوع ارتقای سلامت روان و شناسایی به‌موقع اختلالات روانی را در دستور کار قرار دهیم. یعنی در مدارس و حوزه سلامت مدارس باید به بحث سلامت روان کودکان بپردازیم.
جای خالی مشاوره سلامت در مدارس
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی به فقدان مشاوره سلامت در مدارس اشاره می‌کند و می‌گوید: «لازم است حتما نظام مشاوره در مدارس بیش از قبل تقویت شود. مشاوره‌هایی که در مدارس هستند ممکن است با یک روانشناس دوره ندیده برای کار با گروه کودکان و نوجوانان باشند. همه این افراد باید دوره‌های روانشناسی کودک و نوجوان و نحوه مشاوره این قشر را فرابگیرند. در بسیاری از کشورهای دنیا نظام آموزش و پرورش‌‌شان، سیستم مددکاری در مدارس را دارد زیرا بسیاری از اشکالات را در مدرسه می‌توان شناسایی کرد و یک گلوگاهی است که اشکالات را نشان می‌دهد. بسیاری از کودک‌آزاری‌ها را مددکاران مدارس می‌توانند تشخیص بدهند و به بهزیستی و نهاد پیگیری ارجاع دهند. به این شکل می‌توان روی سلامت روان کار کرد. یعنی هم کار علمی باشد و هم باید نگاه سیستماتیک و کل‌نگر به موضوعات باشد و هم اینکه باید یک توجه خاصی به موضوع پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و اختلالات روانی به‌ویژه موضوع افسردگی در نظر داشته باشیم.» این متخصص پزشکی اجتماعی به بحث غربالگری اشاره می‌کند و می‌گوید: «می‌توانیم دانش‌آموزان را برای اختلالات اضطرابی و افسردگی غربالگری کنیم، به‌ویژه در دوره نوجوانی وقتی کودکان به دوران بلوغ می‌رسند و در واقع با بحران هویتی که دارند، همه اینها نیاز دارد مشاوره مدرسه‌ای و مددکاری ما خیلی فراتر از مشاوره تحصیلی خود را نشان بدهد. ما فقدان این موضوع را در مدارس داریم. از مهدکودک‌ها تا مدارس به این مشاوره‌ها نیاز دارند و آموزش مهارت‌های زندگی را کم داریم. وزارت بهداشت می‌تواند همان‌گونه که واکسن زدن را از ابتدا به والدین تاکید می‌کند، درباره سلامت روانی فرزندان نیز با آنها صحبت کند. از همه مهم‌تر نقش رسانه‌ها است، من فکر می‌کنم اگر این چهار بخش با همدیگر روی سلامت روانی، اجتماعی مردم کار کنند یقین دارم به مراحل خوبی خواهیم رسید.»
دکتر حبیب‌الله مسعودی‌فرید، درباره اینکه آیا در مرحله عملی شدن این اقدامات هستیم یا هنوز به‌صورت شعار روی کاغذ هستند نیز می‌گوید: «آموزش مهارت‌های زندگی چندین سال است که در سازمان بهزیستی کتاب‌هایش آماده شده است، یعنی از مرحله پیش‌دبستانی تا دانشگاه هم این کتاب‌ها آماده شده است. کارگاه‌های فراوان برای مربیان در زمینه مهارت‌های زندگی برگزار کرده‌ایم اما برای اینکه این موضوع نهادینه بشود نیاز به همکاری آموزش و پرورش دارد تا در درس‌هایش اضافه کند. مهارت زندگی چون یک مهارت است باید در زندگی روزانه کودکان جای بگیرد. یعنی معلمان هم این مهارت زندگی را باید در اعمال روزانه‌شان بگنجانند و حتی والدین هم این موضوع را بلد باشند، آن موقع است که این موضوع تبدیل به رفتار می‌شود. در واقع باید محیط مهارت‌آموزی را به‌وجود بیاوریم. حدود 10 سال پیش مصوبه شورای اجتماعی وزارت کشور در ستاد مواد مخدر که رییس دولت قبل هم در جلسه حضور داشت مصوب شد؛ وزارت علوم، وزارت بهداشت و آموزش و پرورش باید محتوای مبتنی بر مهارت‌آموزی را تبیین کنند. این موضوع یعنی ما احتیاجی به هیچ قانونی برای توسعه مهارت‌های زندگی نداریم. در حال حاضر برای موضوع سلامت روان برنامه‌اش را داریم، یعنی همه‌چیز موجود است و فقط نیاز دارد بخش‌هایی که متولی این کار هستند مسوولیت‌شان را برعهده بگیرند. سلامت روان برای وزارت بهداشت است. آموزش و پرورش که به هرحال 12 میلیون دانش‌آموز و 20 میلیون والدین هستند و نصف جمعیت ما در دسترس آموزش و پرورش است که باید مهارت زندگی را بیاموزند و برعهده بگیرند. سن 5 تا 16 سالگی بهترین سنی است که رفتار را شکل می‌دهد و آموزش و پرورش باید برعهده‌اش بگیرد. در حال حاضر نزدیک تعطیلی مدارس هستیم، پدران و مادران برایشان کلاس‌های تقویتی مهم است اما اگر بدانند آموزش مهارت زندگی هم برای فرزندان‌شان مهم است، حتما فرزندان خود را به این کلاس‌ها می‌آورند. اگر با کمک رسانه‌ها بتوانیم به مردم بقبولانیم که آموزش مهارت زندگی بسیار مهم و لازم است، آن وقت اعتبارات را برای دهک‌های پایین جامعه می‌بریم که پول ندارند هزینه کنند. در بخش سلامت روان ما قوانین و هزینه‌های‌مان کافیست فقط باید اراده عملی شدنش را بپذیریم.»
افسردگی در کشور دو برابر شد
رییس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی با اشاره به اینکه افسردگی در جامعه از ۵درصد به ۱۱درصد افزایش یافته است، با هشدار نسبت به افزایش خودکشی به‌دلیل رشد صعودی افسردگی‌ها پیشنهاداتی را برای دو برابر نشدن خودکشی در کشور عنوان کرد.
به‌گزارش «امید ایرانیان»، سیدکاظم ملکوتی، رییس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی در هم‌اندیشی بررسی پیشگیری از اقدامات پرخطر در رفتارهای اجتماعی، بر لزوم توجه به سلامت روان افراد و اختصاص بودجه لازم برای آن تاکید کرد و اظهار داشت: «طبق تحقیقات انجام شده در کشور در خصوص خودکشی، باید عنوان کرد که افسردگی احتمال وقوع خودکشی را 6 برابر، اعتیاد و الکل سه برابر و بیکاری و سیگار دو برابر می‌کند.» ملکوتی با بیان اینکه در حال حاضر افسردگی در جامعه از 5درصد به 11درصد افزایش یافته است، گفت: «این مساله نشان می‌دهد که اگر اقدامات لازم را انجام ندهیم، خودکشی در سال‌های آینده دو برابر می‌شود.»
به گفته او؛ ارایه خدمات پیشگیرانه در پیشگیری و جلوگیری از وقوع خودکشی، دارای اهمیت است و انجمن علمی پیشگیری از خودکشی این آمادگی را در جهت تعامل هر چه بیشتر با وزارت بهداشت و بهزیستی برای پیشگیری از وقوع خودکشی دارد. رییس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی افزود: ارایه خدمات مشاوره و راه‌اندازی سامانه‌هایی در این زمینه جهت کاهش خودکشی بسیار موثر بوده و لازم است با ارتباط بین‌بخشی با دستگاه‌ها مانع از بروز خودکشی در کشور شویم.
زنان بیشتر از مردان خودکشی می‌کنند
رییس اداره سلامت روان وزارت بهداشت به تحلیل آخرین وضعیت خودکشی در کشور پرداخت و گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد آمار خودکشی تا حدودی در مناطق روستایی افزایش یافته است.» دکتر احمد حاجبی روز یک‌شنبه در نشست کارشناسی وزارت بهداشت که با حضور وزیر برگزار شد، اظهار داشت: «خودکشی به‌عنوان یک معضل بهداشتی قابل قبول است ولی ابعاد اجتماعی آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.» او با اعلام اینکه یکی از اقدامات وزارت بهداشت در سال‌های اخیر راه‌اندازی سیستم ثبت خودکشی در نظام سلامت بوده است، گفت: «در حال حاضر در هر نقطه از کشور که اتفاقی بیافتد و تشخیص داده شود خودکشی است، اطلاعات آن جمع‌آوری و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.»
رییس اداره سلامت روان وزارت بهداشت افزود: «داده‌های ما نشان می‌دهد میزان اقدام به خودکشی در زنان بیشتر است ولی موارد فوت ناشی از خودکشی در آقایان بیشتر از زنان است.» حاجبی در ادامه به شایع‌ترین مسایل منجر به خودکشی اشاره کرد و ادامه داد: «افراد بیکار به‌عنوان کسانی هستند که بیشتر از سایرین اقدام به خودکشی می‌کنند و در ادامه خانم‌های خانه‌دار قرار دارند.» او با اعلام اینکه تا سال ۹۱، در روستاها ۲۰درصد و در مناطق شهری ۸۰درصد اقدام به خودکشی ثبت شده است، یادآور شد: «این وضعیت از سال ۹۱ به بعد تغییر کرده است به‌طوری‌که سهم مناطق روستایی به ۳۰درصد و سهم مناطق شهری به ۷۰درصد رسیده است.» رییس اداره سلامت روان وزارت بهداشت به موضوع سطح تحصیلی افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند اشاره کرده و اظهار داشت: «بیشترین موارد خودکشی در افراد دیپلمه دیده شده و کمترین میزان خودکشی در افراد فوق‌لیسانس و بالاتر بوده است.»
حاجبی تصریح کرد: «تا سال ۹۲ آمار نشان می‌دهد در افراد مجرد اقدام به خودکشی بیشتر بوده اما از سال ۹۲ به بعد میزان اقدام به خودکشی در افراد متاهل بیشتر شده است.» او با اعلام اینکه به‌طور متوسط ۲.۹درصد موارد اقدام به خودکشی منجر به فوت می‌شود، خاطرنشان کرد: «وزارت بهداشت برنامه پیشگیری از خودکشی و کاهش موارد فوت ناشی از خودکشی را در دستور کار دارد.» رییس اداره سلامت روان وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه پرخطرترین افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، کسانی هستند که سابقه قبلی اقدام به خودکشی داشته‌اند، توضیح داد: «مداخلات وزارت بهداشت برای پیشگیری از خودکشی به دو گروه تقسیم می‌شود؛ نخست مداخلات قبل از خودکشی و دوم مداخلات بعد از بروز خودکشی است.» وی با اعلام اینکه بیماستان‌های وزارت بهداشت موظف هستند هر کسی با اقدام به خودکشی وارد اورژانس می‌شود، قبل از ترخیص توسط روانپزشک ویزیت شود، عنوان کرد: «شایع‌ترین علت اقدام به خودکشی، مسمومیت است که ما از وزارت جهاد کشاورزی خواسته‌ایم در این زمینه سموم را رقیق کنند.» حاجبی همچنین به شایع‌ترین سن اقدام به خودکشی که بین ۱۵ تا ۲۴ سال است، اشاره کرد و گفت: «مشاورین در مدارس می‌توانند با آموزش‌های وزارت بهداشت در بحث پیشگیری از خودکشی تلاش کنند.»
۲۳درصد ایرانی‌ها دچار نشانگان روانی هستند
مشاور وزیر بهداشت در امور سلامت روان با بیان اینکه مسایل اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز بروز مسایل روانی در افراد شود بر لزوم ایجاد فضایی اجتماعی همراه با امیدواری، نشاط و تنوع‌پذیری برای کاهش میزان خودکشی تاکید کرد. احمدعلی نوربالا در جلسه بررسی پیشگیری از اقدامات پرخطر در رفتارهای اجتماعی با بیان اینکه عوامل خودکشی در همه جوامع وجود دارد، گفت: 90 تا 95درصد علت خودکشی، مشکلات روانی است و در عوامل روانی بیشترین عامل مربوط به افسردگی است. مشاور وزیر بهداشت در امور سلامت روان اختلالات شخصیتی، اسکیزوفرنی و سوءمصرف مواد را از دیگر عوامل خودکشی بیان کرد و افزود: یکی از عوامل مهم دیگر اقدام به خودکشی، احساس درماندگی و ناامیدی در فرد است. وی با بیان اینکه در حال حاضر 23.44درصد افراد جامعه در سطح کشور دچار نشانگان روانی هستند، افزود: گروه سنی 15 تا 24 سال بیشتر در معرض اقدام به خودکشی هستند و حتی افراد بالای 65 سال هم در برخی موارد به‌دلیل تنهایی، افراد مجرد و بیکار در معرض اقدام به خودکشی هستند.
طی این نشست مشخص شد که در بحث بیماری‌های روانی هنوز انسجام میان دستگاه‌ها وجود ندارد و به قول معاون اجتماعی سازمان بهزیستی که به «امید ایرانیان» گفت؛ باید همکاری میان دستگاه‌ها منجر به حل اختلالات روانی شود. از دیگر سو؛ نبود فضای اجتماعی شاد و مناسب شاید موجب بروز افسردگی در جامعه شده است تا طبق آمار کارشناسان در این نشست افسردگی در جامعه از 5درصد به 11درصد افزایش یابد.
http://omidiraniannewspaper.ir/detail/2027/