روستاییان باید در ساعت تعیین شده، سطل‌های پر از شیرشان را به مرکز جمع آوری شیر در نزدیکی روستای شان بیاورند.
گام‌های کوچکی که برای رشد اقتصاد خانواده‌ها موثر خوانده شده است. مازاد مصرف‌شان را به فروش می‌رسانند تا کمک خرج زندگی شان باشد. این مراکز در واقع بنیاد صنعت لبنیات کشور را گذاشته است.
غلام حضرت، حدود ۷۰ سال دارد و یکی از ده‌ها نفری است که به این مرکز آمده است. او می‌گوید: "شیری را که برای فروش می‌آوریم، پول مصارف خانۀ مان را فراهم می‌کند. این کار فایده زیاد دارد."
حدود یک ساعت در این محل بودیم. شیری را که مردم می‌آورند، ابتدا از لحاظ کیفیت چک و بررسی می‌شود. سپس از سطل‌ها به بشکه‌های بزرگ متعلق به کارخانه ریخته می‌شود.
پیش از رفتن به کارخانه تولید لبنیات در یک مرکز دیگر در روستای مجاور، با حبیبه یکی از زنانی این روستا قرار گذاشتیم. او به دیگر زنان منطقه‌اش چگونگی مراقبت و رسیدگی درست از گاو، بز و گوسفند را یاد می‌دهد.
"به ما آموزش داده‌اند که گاوداری فواید زیادی دارد. با رسیدگی بیشتر و بهتر به آنها، می‌توانیم از گوشت، پوست و شیر شان استفاده بیشتری بکنیم."
Image captionدولت افغانستان: نزدیک به شصت درصد لبنیات مورد نیاز در داخل کشور تولید میشودپس از عملیات جمع آوری شیر در این دو مرکز، از روی پل معروف بهسود راه مان را به سوی کارخانه تولید لبنیات در قسمت جنوبی شهر باز می‌کنیم.
ساختمان بزرگ در کنار جاده اصلی که به فارم‌های زیتون منتهی می‌شود. دیدن یک کارخانه مجهز و نو تأسیس با سرمایه گذاری چندین میلیون دلاری امیدوار کننده است. برای دیدن از روند تولید، باید کفش، لباس و ماسک ویژه کارخانه را بپوشیم. پس از کسب اجازه از مسوول داخل کارخانه، از دروازه مخصوص وارد شبکه تولید می‌شویم.
به فاصله چند دقیقه از آمدن ما به کارخانه، ماشین حامل بشکه‌های شیر هم رسید. هرچه تعداد بشکه‌ها بیشتر و پرتر باشد، سطح تولید فرآورده‌های لبنی هم بالاتر می‌رود. به رغم هوای ناخوشایند و سر و صدای زیادی دستگاه‌ها، حدود دو ساعت در داخل کارخانه ماندیم. تا از نزدیک شاهد روند طولانی تبدیل شدن شیر به فراورده‌های لبنی نظیر پنیر، خامه، ماست و کره باشیم.
دولت افغانستان می‌گوید نزدیک به ۶۰ درصد لبنیات مورد نیاز این کشور در داخل تولید می‌شود.
اما دلبستگی افغان‌ها به فرآورده‌های لبنی کشورهای خارجی چشم‌انداز رشد این صنعت در افغانستان را تیره و تار کرده است.
علاوه بر این، حمایت ضعیف دولت از تولیدکنندگان داخلی، کار رقابت در بازار را برای آنها سخت کرده است.
در بیش از یک دهه گذشته چندین کارخانه تولید لبنیات در شهرهای هرات، قندهار، کابل، جلال آباد و مزار شریف راه اندازی شدند. دامداری محلی منبع عمده و اصلی مواد اولیه این کارخانه‌ها است.
ناامنی فرصت زیادی برای سرمایه گذاری نگذاشته است، اما همین خطوط کوچک تولید هم سفره‌های افغان‌ها را رنگ می‌بخشد.
اما بی‌میلی مردم به استفاده از فرآورده‌های لبنی تولید داخل کشور، مالکان بسیاری کارخانه‌ها از جمله خالد خان، مسئول کارخانه لبنیات جلال آباد را سرخورده کرده است.
او می‌گوید: "اول مشکل امنیت است، بعدش تازه بودن تولیدات. لبنیات ما یک هفته بعد از تولید باید به مصرف برسد."
از خالد خان می‌پرسم محصولات شما به خارج از شهر جلال آباد هم عرضه می‌شود یا خیر. او می‌گوید کارخانۀ زیر کنترل آنها ظرفیت تولید لبنیات مورد نیاز مناطق زیادی را دارد اما عمر کوتاه محصولات شان به آنها اجازه نمی‌دهد آنرا به ولایات دیگر ارسال کنند.
او می‌گوید: "فراورده‌های ما نرسیده به مقصد در راه فاسد می‌شود."
در سطح شهر شاهد عرضه انبوه فرآورده‌های لبنی بودیم. بیشتر پنیر آنهم بدون بسته‌بندی بهداشتی و در فضای باز در دسترس مشتری قرار داده شده بود.
ظاهرا همین وضعیت باعث شده است که مردم از آن استقبال نکنند. از آنطرف، ویترین مغازه‌های شهر در تسخیر محصولات لبنی وارداتی است.
محصولاتی که با رنگ و رخ بهتر و بسته‌بندی چشم نوازتر عرضه می‌شوند. از یکی از مغازه‌داران شهر پرسیدم انتخاب مشتریانش چگونه است.
او در پاسخ گفت: "کسانی که از خارج کشور می‌آیند، پنیرهای خارجی را می پسندند، چرا که تاریخ مصرف دارد. آنها پنیر خارجی را بیشتر می پسندند. انتخاب مردم عام پنیر و کره وطنی است."
افغانستان حدود "چهار میلیون گاو و نزدیک به بیست میلیون بز و گوسفند دارد"با این‌همه، اتاق تجارت و صنایع افغانستان نسبت به تولید فرآورده‌های لبنی کشور خوشبین است. تاج زاده، عضو هیات مدیره اتاق‌های تجارت به بی‌بی‌سی گفت که افغانستان تا خود کفایی فاصله زیاد ندارد. "افغانستان کشوری زراعتی است. به مالداری توجه زیادی شده است. مصرف لبنیات هم افزایش یافته‌است. در حدود شصت درصد فراورده‌های لبنی در کشور تولید می‌شود.هم فارم دولتی داریم و هم شخصی. ۴۰در صد دیگر از کشورهای همسایه، از پاکستان، ایران و حتا هلند وارد می‌شود."
افغانستان کشوری زراعتی با ظرفیت بالای دامداری است. بر اساس برخی آمارها، حدود چهار میلیون گاو و نزدیک به بیست میلیون بز و گوسفند دارد. در حومۀ غربی شهر جلال آباد و در مجاورت کارخانه تولید لبنیات فارم‌های بزرگ گاو داری وجود دارد. به گفته مسوولین این فارم‌ها حدود چهار دهه پیش ایجاد شدند. اما شدت جنگ‌های ویرانگر داخلی در کشور این صنعت را دچار رکود کرد و نگذاشت از شکل سنتی اش بیرون شود. براساس پیش‌بینی که سازمان خواروبار جهانی کرده است، به این زودی‌ها افغانستان نمی تواند به بهبود وضعیت دامداری و فرآورده های حیوانی اش چندان خوشبین باشد.