- 11 دسامبر 2016 - 21 آذر 1395
آزمون بِکدِل؛ سنجش فیلم‌ها بر اساس حضور زنان
آزمون بِکدِل؛ سنجش فیلم‌ها بر اساس حضور زنان
JARIHهر فیلمی را می‌توان از جنبه‌های گوناگون سنجید. اگر اهل سینما باشیم، ممکن است معیارهای منحصر به فردی برای مقایسه و داوری فیلم‌های گوناگون داشته باشیم. آزمون بکدل راهی است برای به چالش کشیدن فیلم‌ها بر اساس سنجش حضور زنان در آنها.
ماجرای آزمون بکدل از کاریکاتوری شروع شد که در سال ۱۹۸۵ منتشر شد. در این این کاریکاتور یکی از شخصیت‌ها توضیح می‌دهد که یک فیلم باید چه شرایطی داشته باشد تا او حاضر شود آن را ببیند. این کاریکاتور اثر الیسون بکدل بود. الیسون بکدل کاریکاتوریست آمریکایی و فعال حقوق زنان است. شرایطی که در این کاریکاتور مطرح می‌شود بعدها به آزمون بکدل معروف شد.
آزمون بکدل آزمون بسیار ساده‌ای است. هر فیلمی که سه شرط زیر را داشته باشد آزمون بکدل را با موفقیت پشت سر می‌گذارد و اگر حتی یک شرط را دارا نباشد در این آزمون مردود می‌شود:
۱. فیلم مورد نظر باید حداقل دو شخصیت زن با اسامی مشخص داشته باشد،
۲. این شخصیت‌های زن حداقل در یک سکانس با یکدیگر صحبت کنند،
۳. و موضوع صحبتشان هر چیزی به جز مردان باشد.
آزمون بکدل با استقبال بسیاری از منتقدان هنری مواجه شد. منتقدانی که باور دارند باید با نابرابری جنسیتی در سینما مبارزه شود و فرصت‌های جنسیتی برابر پدید آید. هر چند آزمون بکدل به نظر بسیار ساده می‌آید، اما فیلم‌های بسیاری در این آزمون مردود می‌شوند. نکته جالب توجه درباره آزمون بکدل این است که هر تماشاگری می‌تواند با این سه پرسش ساده هر فیلمی را که می‌بیند به چالش بکشد.
GETTY IMAGESبه همین دلیل آزمون بکدل نه فقط توجه منتقدان حرفه‌ای بلکه توجه تماشاگران و مخاطبان عام سینما را نیز جلب کرد. وب‌سایت‌های بسیاری هستند که طرفداران سینما در آن فیلم‌های متفاوت را از منظر آزمون بکدل به پرسش می‌کشند و نتیجه آزمون را با دیگران به اشتراک می‌گذارند.
هدف آزمون بکدل ارزیابی هنری و کیفی فیلم‌ها نیست، بلکه فقط "حضور زنان" را در فیلم‌ها ارزیابی می‌کند. اگر فیلمی در آزمون بکدل موفق شود به معنای آن نیست که لزوما طرفدار حقوق زنان است. قبول شدن در این آزمون از حداقل حضور مستقل زنان در یک اثر سینمایی حکایت می‌کند.
از طرف دیگر، فیلم‌هایی که در این آزمون مردود می‌شوند لزوما فیلم‌هایی ضد زن نیستند. مردودی در آزمون بکدل دلالت بر نوعی نابرابری فرصت‌ها بر اساس جنسیت در عرصه سینماست.
تبعیض جنسیتی در سینما در سالیان اخیر مورد توجه و اعتراض بسیاری از فعالان حوزه فرهنگی و هنری قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۲ موسسه مطالعات جنسیت در رسانه -که بنیانگزار آن جینا دیویس، نویسنده، بازیگر و فعال حقوق زنان در ایالات متحده است- با همکاری دانشگاه کالیفرنیای جنوبی یکی از بزرگترین پژوهش‌های صورت گرفته درباره شخصیت‌های زن را در فیلم‌های معروف در یازده کشور با عنوان "تعصب جنسیتی بدون مرز" منتشر کرد.
GETTY IMAGESبر اساس این پژوهش، ادامه نابرابری جنسیتی ممکن است تهدیدی برای رشد اقتصادی و پیشرفت اجتماعی در سطحی جهانی باشد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که از میان ۵۷۹۹ شخصیت بررسی شده در ۱۲۰ فیلم تولید شده بین سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰، در یازده کشور با بالاترین در آمد سینمایی در جهان، سهم زنان تنها "سی درصد" است.
به علاوه تنها در "بیست و سه درصد" از این فیلم‌ها، قهرمان داستان، زن است. این ارقام وقتی به عوامل پشت صحنه می‌رسد نسبت ۳.۹ مرد به ازای هر زن را نشان می‌دهد. درباره کارگردانان وضع بمراتب بدتر است، زیرا تنها "هفت درصد" کارگردانان جمعیت مورد مطالعه زنان هستند. تنها خبر امیدبخش اما آن است که حضور زنان در سینما روندی صعودی دارد.
نتایج تحقیقاتی نظیر آنچه بیان شد اهمیت آزمون بکدل را در آگاهی بخشی عمومی در این حوزه آشکار می‌سازد. آزمونی که به همه ما این قدرت را می‌دهد، تا با معیاری قابل اندازه گیری، یک فیلم را از منظر فرصت‌های برابر جنسیتی به چالش بکشیم. به علاوه، با استفاده از ساختار این آزمون و با طرح پرسش‌های دیگر، می‌توانیم هر فیلمی را از زوایای متفاوت نقد کنیم: تمرین‌هایی که باعث می‌شود تا تفکر انتقادی را در خود پرورش دهیم.
اکنون به فیلم‌های مورد علاقه‌تان بیندیشید: به نظرتان کدام‌ها آزمون بکدل را با موفقیت پشت سر می‌گذارند و کدام‌ها مردود می‌شوند؟ احتمالا برخی نتایج برایتان شگفت‌آور خواهند بود.