روزنامه وثایع اتفاقیه: گروه مسائل و آسیب‌های اجتماعی انجمن جامعه‌شناسی ایران و انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، روز شنبه، بیستم آذر، نشستی با عنوان «نشانه‌ها و پیامدهای فقر در ایران» برگزار کرد که در آن، محققان و صاحب‌نظران اجتماعی به ارائه نظرات خود پرداختند. در همایش نشانه‌های و پیامدهای فقر در ایران، توزیع فقر و آسیب‌پذیری در مناطق شهری مورد بررسی قرار گرفت و نقاط آسیب‌پذیر کشور مشخص شد.
احد رستمی، اقتصاددان و مدیرکل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در همایش نشانه‌ها و پیامدهای فقر در ایران با اشاره به یافته‌های پایگاه رفاه ایرانیان، که برای نخستین‌بار در سال ٩٤، فقر خانوارهای ایرانی را به تفکیک شهرستان‌ها ارائه کرده است، گفت: بر‌اساس این آمار، 60 درصد جمعیت مناطق شهری، غیرفقیر و 12 درصد فقیر و همچنین، 22 درصد از خانوارها دارای فقر درآمدی هستند. این اقتصاددان، یکی از مهم‌ترین تنگناهای کشور در بحث فقر را موضوع کسب‌وکار دانست و گفت: 43 درصد جمعیت در مناطق روستایی، هیچ آسیب‌پذیری‌ای ندارند اما 23 درصد جمعیت دچار فقر درآمدی هستند. به گفته رستمی، استان‌های کردستان و لرستان در مناطق شهری، دارای بیشترین فقر بهداشتی هستند و در مناطق روستایی نیز شاخص این فقر در استان‌های البرز و هرمزگان بیشتر از سایر استان‌ها گزارش شده است.
مدیرکل دفتر مطالعات اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، همچنین شاخص فقر آموزشی را به‌ترتیب در استان‌های سیستانوبلوچستان، کرمان و سمنان بالاتر از سایر استان‌ها دانست. رستمی ادامه داد: استان سیستانوبلوچستان و هرمزگان از نظر مسکن و مناطق مسکونی نیز دچار فقر و آسیب‌پذیری هستند. او درباره وضعیت اشتغال شهری در استان‌های کشور، به آمار بالای تعداد زنان سرپرست خانوار در آذربایجان‌شرقی اشاره و یادآوری کرد: وضعیت اشتغال شهری در استان‌های سیستان، همدان و مرکزی آسیب‌پذیری بسیاری دارد و بیشترین تعداد زنان سرپرست خانوار به‌ترتیب در استان‌های آذربایجان‌شرقی، یزد و هرمزگان سکونت دارند. مدیرکل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود به میزان آسیب‌پذیری خانوارهای ایرانی به تفکیک استان‌ها اشاره کرد و گفت: بر‌اساس آمارهای به‌دست‌آمده، از 23 میلیون خانوار ایرانی، 80 درصد خانوارهای سیستانوبلوچستان آسیب‌پذیر هستند و در این استان، شمار افراد بازمانده از تحصیل به نسبت سایر استان‌ها بالاتر است.
شاخص فقر مطلق در ایران کاهش یافته است
پویا علاءالدینی، دانشیار گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه تهران، در بخش دیگری از این نشست به بررسی آمار و شاخص‌های استاندارد جهانی در زمینه فقر پرداخت و با اشاره به سیاست‌های توسعه صنعتی و فقر درآمدی در کشور اظهار کرد: موضوعات فقر و نابرابری اجتماعی در کشور بسیار مطرح می‌شود؛ بر همین اساس، با بررسی آمار و شاخص‌های استاندارد جهانی، می‌توان اظهارنظر بهتری در‌این‌زمینه کرد. آمار و اطلاعات شهری و فقر 66 کشور جهان در پایگاه عمران ملل متحد به ثبت رسیده است؛ درحالی‌که اطلاعات و آماری از کشور ما در این سامانه به چشم نمی‌خورد.
او افزود: شاخص چند‌بعدی فقر بر‌اساس ملاک‌های مختلف آموزشی، بهداشتی و عمرانی در نظر گرفته می‌شود؛ این درحالی است که ایران در چند سال اخیر پیشرفت‌های قابل‌توجه و چشمگیری در‌این‌زمینه کرده و شاخص‌های فقر مطلق از سال 1985 تا 2013 در ایران به‌شدت کاهش یافته اما متأسفانه در کشور ما برنامه‌های ارزیابی و سنجش رشد و پیشرفت پیش‌بینی نشده است؛ برهمین‌اساس، نمی‌توانیم نحوه رشد و پیشرفت مربوط به این شاخص‌ها را در چند سال اخیر اعلام کنیم.
20 درصد خانوارهای ایرانی، معادل 80 درصد خانواده‌ها هزینه می‌کنند
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران گفت: 20 درصد خانوارهای ایرانی، معادل 80 درصد خانواده‌های دهک‌های پایین خرج می‌کنند؛ درحالی‌که دهک‌های پایین در تله هزینه‌های ضروری گرفتار هستند.
احمد بخارایی، عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران، در همایش نشانه‌ها و پیامدهای فقر در ایران، به بررسی پیامدهای سیاسی و اجتماعی فقر در ایران پرداخت و گفت: فقر از مدیریت کلان جامعه نشأت می‌گیرد زیرا گسترش فقر، بحران اخلاقی، جنبش محرومان، انزوا، بی‌ثباتی و درنهایت، گسست اجتماعی را در‌پی دارد.
او افزود: بیش از دو‌سوم مردم کشور در مناطق شهری سکونت دارند که اغلب آنان افراد طبقه متوسط و ضعیف جامعه هستند و در بروز تحولات و جنبش‌های اجتماعی نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
بخارایی یادآوری کرد: خط فقر در کشور از اهمیت بالایی برخوردار بوده؛ به‌عنوان مثال، در سال 1363 خط فقر به ازای هر یک نفر، معادل هزار و 147 تومان در نظر گرفته شده است (در صورتی که یک فرد ماهانه دو هزار و 300 کالری مصرف کند). در سال 67 به ازای هر نفر، 21هزار و 60 تومان و در سال 82، 300 هزار و 230 تومان برآورد شده است؛ به‌طوری‌که در مدت 14 سال، میانگین سرانه خوراک افراد 14 برابر شده است.
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران ادامه داد: استان تهران با داشتن دو میلیون جمعیت حاشیه‌نشین و همچنین استان البرز دارای وضعیت بحرانی و حساسی هستند زیرا یک‌پنجم جمعیت کشور در این منطقه سکونت دارند.
بخارایی ادامه داد: هرچه دهک‌های جامعه غنی‌تر می‌شود، هزینه‌های بخش غیر‌خوراکی شامل مسکن، امور فرهنگی، تفریح و اوقات فراغت نیز از تحرک بیشتری برخوردار می‌شود اما در دهک‌های پایین، گویا افراد در تله‌ای گرفتار هستند که مجبورند بخش اعظمی از درآمد ماهانه خود را به خوراک و مایحتاج ضروری اختصاص دهند.
او افزود: شکاف، فاصله طبقاتی و فقر بهداشتی در دهک‌های پایین نمود بیشتری دارد؛ به‌طوری‌که 20 درصد خانواده‌های ایرانی، برابر 80 درصد خانواده‌ها هزینه می‌کنند و دهک دهم (غنی‌ترین گروه‌های جامعه) برابر هفت دهک هزینه می‌کنند.
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران گفت: بر‌اساس آمار سال 94، هزینه یک خانواده شهری 16میلیون تومان است؛ همچنین دهک‌های نهم و دهم جامعه، ماهانه 24 میلیون تومان، معادل هزینه‌های نیمی از جمعیت کشور را خرج می‌کنند.
او افزود: هزینه‌ها در استان البرز در سال 93 نسبت به 92، 38 درصد افزایش پیدا کرده است؛ همچنین در استان تهران، 16 درصد و استان قم، 28 درصد رشد هزینه‌ها را شاهد بودیم.